ΟΙ ΝΕΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ Ν. 4412/2016
«Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)» (ΦΕΚ Α’ 147/08-08-2016)
σύμφωνα με το Ν. 4782/2021 «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη, τις υποδομές και την υγεία» (ΦΕΚ Α’36 – 09/03/2021)
Με το Ν. 4782/2021 «Εκσυγχρονισμός, απλοποίηση και αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων, ειδικότερες ρυθμίσεις προμηθειών στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας και άλλες διατάξεις για την ανάπτυξη, τις υποδομές και την υγεία» (ΦΕΚ Α’36 – 09/03/2021), επιτεύχθηκε η αναμόρφωση του υφιστάμενου ρυθμιστικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις, δηλαδή του Ν. 4412/2016, ο οποίος ενσωματώνει τις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ (L94/65) και 2014/25/ΕΕ (L94/243) στο ελληνικό δίκαιο, καθώς και των Ν. 3433/2006 (Α΄20), 3883/2010 (Α΄167) και 3978/2011 (Α‘137), οι οποίοι ρυθμίζουν θέματα δημόσιων συμβάσεων στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας.
Οι βασικότερες τροποποιήσεις που επιφέρει ο Ν. 4782/2021 περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
- Καθίσταται υποχρεωτική από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 για τις αναθέτουσες αρχές και τους οικονομικούς φορείς η χρήση του ΕΣΗΔΗΣ, σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιας σύμβασης, με εκτιμώμενη αξία δαπάνης μεγαλύτερη των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ, εξαιρουμένης της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων περί ανάθεσης εξειδικευμένων υπηρεσιών (άρθρο 4).
- Αναρτώνται υποχρεωτικά από την 9η Μαρτίου 2021 στο ΚΗΜΔΗΣ δεδομένα και στοιχεία συμβάσεων αξίας άνω των δύο χιλιάδων πεντακοσίων (2.500) ευρώ (άρθρο 6).
- Προβλέπεται από την 9η Μαρτίου 2021 διαδικασία προκαταρκτικών διαβουλεύσεων με την αγορά για διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων υψηλής εκτιμώμενης αξίας, ήτοι για συγκεκριμένες κατηγορίες συμβάσεων προμηθειών και γενικών υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία μεγαλύτερη του ενός εκατομμυρίου (1.000.000) ευρώ και των δεκαπέντε εκατομμυρίων (15.000.000) ευρώ για ορισμένες κατηγορίες έργων ή του ενός εκατομμυρίου (1.000.000) ευρώ για ορισμένες κατηγορίες μελετών, αντίστοιχα (άρθρα 11 και 12).
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 στις διαδικασίες που διενεργούνται μέσω του ΕΣΗΔΗΣ, η προσκόμιση των πρωτότυπων εγγυήσεων συμμετοχής, πλην εκείνων που εκδίδονται ηλεκτρονικά, το αργότερο πριν από την ημερομηνία αποσφράγισης των προσφορών, που ορίζεται στα έγγραφα της σύμβασης, άλλως οι προσφορές δεν αποσφραγίζονται και απορρίπτονται ως απαράδεκτες (άρθρα 21 και 118).
- Ως βάση υπολογισμού των εγγυήσεων καλής εκτέλεσης θεωρείται από την 1η Ιουνίου 2021 η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης, δηλαδή ο αρχικός προϋπολογισμός αντί της συμβατικής αξίας (άρθρα 21 και 118).
- Στις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών το ποσοστό υπολογισμού του ποσού των εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης αναπροσαρμόζεται από την 1η Ιουνίου 2021 σε 4% (άρθρα 21 και 118).
- Από την 1η Ιουνίου 2021 οι εγγυήσεις καλής εκτέλεσης που δίδονται στις συμβάσεις εκτέλεσης έργων, έχουν διάρκεια ισχύος που καλύπτει διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών πλέον του διαστήματος που προκύπτει από το άθροισμα της συμβατικής προθεσμίας, της οριακής προθεσμίας και του εκάστοτε προβλεπόμενου χρόνου συντήρησης του έργου (άρθρα 21 και 118).
- Εγγυητική επιστολή προκαταβολής και εγγυητική επιστολή καλής εκτέλεσης καθίστανται από την 1η Ιουνίου 2021 απολύτως διακριτές μεταξύ τους (άρθρο 21 και 118).
- Εισάγεται από την 1η Ιουνίου 2021 η έννοια της «εγγύησης προσθέτου χρόνου εγγύησης» στις δημόσιες συμβάσεις έργων, όταν προσφέρεται και αξιολογείται ως κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης επιπλέον χρόνος εγγύησης της καλής λειτουργίας του έργου (άρθρο 21 και 118).
- Καταργείται από την 1η Ιουνίου 2021 ο λόγος αποκλεισμού και το αντίστοιχο πιστοποιητικό για ορισμένες παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, υψηλής και πολύ υψηλής σοβαρότητας, για τις οποίες έχουν επιβληθεί πρόστιμα από το ΣΕΠΕ (άρθρο 22).
- Εισάγονται από την 1η Ιουνίου 2021 κριτήρια επιλογής για τις δημόσιες συμβάσεις, ανάλογα με τη φύση του έργου, από το Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων Δημοσίων Έργων (ΜΗ.Ε.Ε.Δ.Ε.) (άρθρο 24).
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 η χρήση του Ευρωπαϊκού Ενιαίου Εγγράφου Σύμβασης (ΕΕΕΣ) αντί του Τυποποιημένου Εντύπου Υπεύθυνης Δήλωσης (ΤΕΥΔ), το οποίο καταργείται και στις συμβάσεις κάτω των ορίων εφαρμογής των Οδηγιών, πλην της απευθείας ανάθεσης, στην οποία δεν απαιτείται προκαταρκτική απόδειξη των προϋποθέσεων συμμετοχής (άρθρο 27).
- Όταν κριτήριο ανάθεσης της σύμβασης είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά μόνο βάσει τιμής, προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 η έκδοση μίας ενιαίας απόφασης της αναθέτουσας αρχής με την οποία επικυρώνονται τα αποτελέσματα όλων των σταδίων της διαδικασίας, δηλαδή την υποβολή δικαιολογητικών συμμετοχής, τεχνικής προσφοράς, οικονομικής προσφοράς και δικαιολογητικών κατακύρωσης πλην όταν κριτήριο ανάθεσης είναι η βέλτιστη σχέση ποιότητας – τιμής (άρθρο 40).
- Παρέχεται από την 9η Μαρτίου 2021 η δυνατότητα συμπλήρωσης των υποβληθέντων στοιχείων της προσφοράς όταν οι πληροφορίες ή η τεκμηρίωση που πρέπει να υποβάλλονται είναι ή εμφανίζονται ελλιπείς ή λανθασμένες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο ΕΕΕΣ, ή όταν λείπουν συγκεκριμένα έγγραφα, εντός προθεσμίας όχι μικρότερης των δέκα (10) ημερών και όχι μεγαλύτερης των είκοσι (20) ημερών από την ημερομηνία κοινοποίησης σε αυτούς της σχετικής πρόσκλησης (άρθρα 42 και 121).
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 σύναψη της σύμβασης με την κοινοποίηση της ειδικής πρόσκλησης στον προσωρινό ανάδοχο για την υπογραφή της σύμβασης, αντί της κοινοποίησης της απόφασης κατακύρωσης (άρθρα 45 και 124).
Ειδικώς στη διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων κάτω από τα όρια του άρθρου 5 του ν. 4412/2016:
- Καταργείται από την 1η Ιουνίου 2021 η διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού και αντικαθίσταται από την ανοικτή διαδικασία με χρήση εργαλείων e-procurement (ΕΣΗΔΗΣ) σε συμβάσεις με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των 30.000 ευρώ (άρθρο 48).
- Εισάγεται από την 9η Μαρτίου 2021 η έννοια των δημοσίων συμβάσεων ήσσονος αξίας με εκτιμώμενη αξία ίση ή κατώτερη από το ποσό των 2.500 ευρώ, για τις οποίες δεν απαιτείται η εφαρμογή διαδικασίας ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων (άρθρο 49).
- Αυξάνεται από την 1η Ιουνίου 2021 το χρηματικό όριο σε 30.000 ευρώ για τις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών και 60.000 ευρώ για τις συμβάσεις έργων και τις συμβάσεις των άρθρων 107-110 του ν. 4412/2016 (άρθρο 50).
- Δίνεται στις αναθέτουσες αρχές από την 1η Ιουνίου 2021 η δυνατότητα ανάθεσης δημόσιας σύμβασης ενεργειών τεχνικής βοήθειας, που ανατίθεται στο πλαίσιο εκτέλεσης συγχρηματοδοτούμενων έργων, μέχρι του ποσού των 60.000 ευρώ κατόπιν προηγούμενης πρόσκλησης τριών (3) τουλάχιστον, εγγεγραμμένων σε αντίστοιχο μητρώο, οικονομικών φορέων (άρθρο 52).
- H πρόσκληση υποβολής προσφοράς ειδικά σε συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών με εκτιμώμενη αξία άνω του ορίου των 2.500 ευρώ, δύναται από την 1η Ιουνίου 2021 να απευθύνεται και σε έναν μόνο οικονομικό φορέα και αναρτάται στο ΚΗΜΔΗΣ τουλάχιστον πέντε (5) εργάσιμες ημέρες πριν από την κοινοποίηση της απόφασης ανάθεσης (άρθρο 53).
- Καταργούνται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 οι προβλεπόμενες ενστάσεις και ενδικοφανείς προσφυγές για διαδικασίες απευθείας ανάθεσης, ενώ παράλληλα, προβλέπεται η δικαστική προστασία ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου της έδρας της αναθέτουσας αρχής, το οποίο αποφαίνεται αμετακλήτως (άρθρο 55).
Ειδικώς στη διαδικασία ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων έργων, μελετών, τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών:
- Καταργείται από την 9η Μαρτίου 2021 ο θεσμός της τήρησης έγγραφου ημερολογίου του έργου και πλέον καθιερώνεται η υποχρεωτική τήρηση από τον ανάδοχο ηλεκτρονικού ημερολογίου σε ελεύθερο λογισμικό ευρείας χρήσης (άρθρο 65).
- Καθορίζεται από την 9η Μαρτίου 2021 η δυνατότητα γνωστοποίησης του υπεργολάβου από τον ανάδοχο στην αναθέτουσα αρχή, όπου στο εξής η προϊσταμένη αρχή θα είναι αρμόδια να εγκρίνει εντός 15 ημερών την υπεργολαβία και εισάγεται ο θεσμός του εγκεκριμένου υπεργολάβου (άρθρο 81).
- Προβλέπεται από την 9η Μαρτίου 2021 η σύντμηση των προθεσμιών υποβολής ενστάσεων από τον ανάδοχο από δύο (2) μήνες σε τριάντα (30) ημέρες (άρθρο 87).
- Μειώνεται από την 9η Μαρτίου 2021 η προθεσμία, εντός της οποίας ο Υπουργός ή το κατά περίπτωση αρμόδιο αποφαινόμενο όργανο υποχρεούται να εκδώσει και κοινοποιήσει την απόφασή του, από τρείς (3) μήνες σε εξήντα (60) ημέρες (άρθρο 87).
- Μειώνεται από την 9η Μαρτίου 2021 η προθεσμία εντός της οποίας η διευθύνουσα υπηρεσία ή η προϊσταμένη αρχή υποχρεούνται να διαβιβάσουν στο αρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο τις απόψεις τους επί αυτής και το φάκελο της υπόθεσης από είκοσι (20) ημέρες σε δεκαπέντε (15) ημέρες από την άσκηση της ένστασης (άρθρο 87).
- Εισάγεται από την 9η Μαρτίου 2021 η δυνατότητα προσφυγής στη διαιτητική επίλυση διαφορών για έργα προϋπολογισμού ανώτερου των 10.000.000 ευρώ και για μελέτες και τεχνικές και λοιπές συναφείς επιστημονικές υπηρεσίες προϋπολογισμού ανώτερου του 1.000.000 ευρώ, εφόσον προβλέπεται από τα έγγραφα της σύμβασης, ενώ σε έργα με μικρότερο προϋπολογισμό, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου τεχνικού συμβουλίου (άρθρο 88).
- Προβλέπεται από την 9η Μαρτίου 2021 η δυνατότητα προσφυγής στη διαιτησία και σε συμβάσεις που δεν έχει περιληφθεί ρήτρα διαιτησίας, αλλά συμφωνούν τα συμβαλλόμενα μέρη και μετά από γνώμη του τεχνικού συμβουλίου (άρθρο 88).
- Εισάγεται από την 9η Μαρτίου 2021 στάδιο συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς που προηγείται της προσφυγής στη διαιτησία από Συμβούλιου Επίλυσης Διαφορών (ΣΕΔ), το οποίο εκδίδει μη δεσμευτική απόφαση εντός 30 ημερών (άρθρο 88).
Ειδικώς στη διαδικασία εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων προμήθειων και γενικών υπηρεσιών:
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 καταλογισμός στον έκπτωτο ανάδοχο του διαφέροντος που προκύπτει εις βάρος της αναθέτουσας αρχής, εφόσον αυτή προμηθευτεί τα αγαθά, που δεν προσκομίστηκαν προσηκόντως από τον έκπτωτο οικονομικό φορέα, από τον επόμενο κατά σειρά κατάταξης οικονομικό φορέα που είχε λάβει μέρος στη διαδικασία ανάθεσης της σύμβασης, και αν αυτός δεν αποδεχθεί την ανάθεση της σύμβασης, από τρίτο οικονομικό φορέα (άρθρο 103).
Ειδικώς στη διαδικασία δημοσίων συμβάσεων προμήθειων, υπηρεσιών και έργων πρώην εξαιρουμένων τομέων:
- Εισάγεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 υποχρεωτική, για τις αναθέτουσες αρχές και τους οικονομικούς φορείς, χρήση των ηλεκτρονικών εργαλείων ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων σε όλες τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιας σύμβασης με εκτιμώμενη αξία δαπάνης μεγαλύτερης των τριάντα χιλιάδων (30.000) ευρώ (άρθρο 109).
- Προβλέπεται ότι από την 1η Ιουνίου 2021 ο ελάχιστος χρόνος της προκαταρκτικής διαβούλευσης με την αγορά για διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων υψηλής εκτιμώμενης αξίας διαρκεί τουλάχιστον δεκαπέντε (15) ημέρες ενώ, παράλληλα, καταργείται το ανώτερο όριο των εξήντα (60) ημερών (άρθρα 113 και 114).
- Εισάγεται από την 1η Ιουνίου 2021 υποχρέωση προσκόμισης των πρωτότυπων εγγυήσεων συμμετοχής, πλην εκείνων που εκδίδονται ηλεκτρονικά, το αργότερο πριν από την ημερομηνία αποσφράγισης των προφορών, άλλως οι προσφορές δεν αποσφραγίζονται και απορρίπτονται ως απαράδεκτες (άρθρο 118).
- Ως βάση υπολογισμού εγγυήσεων καλής εκτέλεσης θεωρείται από την 1η Ιουνίου 2021 η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης (άρθρο 118).
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 αναπροσαρμογή του ποσοστού των εγγυήσεων καλής εκτέλεσης, στις συμβάσεις προμηθειών και γενικών υπηρεσιών σε 4% (άρθρο 118).
Ειδικώς σχετικά με την έννομη προστασία κατά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων:
- Προβλέπεται ότι το Βιβλίο IV καταλαμβάνει από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 τις διαφορές από ανάθεση συμβάσεων με εκτιμώμενη αξία ανώτερη των ορίων της απευθείας ανάθεσης, κατ’ επέκταση σε συμβάσεις προμηθειών και υπηρεσιών άνω των 000 ευρώ χωρίς ΦΠΑ (άρθρο 134).
- Προβλέπεται ότι από την 1η Ιουνίου 2021 προδικαστικές προσφυγές επί διαφορών από ανάθεση συμβάσεων με εκτιμώμενη αξία έως και 100.000 ευρώ εξετάζονται από Μονομελές Κλιμάκιο της ΑΕΠΠ, ενώ όταν η εκτιμώμενη αξία υπερβαίνει τις 100.000 ευρώ, εξετάζονται από Τριμελές Κλιμάκιό της. Κατ’ εξαίρεση, εξετάζονται από επταμελές Κλιμάκιο της ΑΕΠΠ, όταν πρόκειται για υπόθεση μεγάλης σπουδαιότητας ή προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων (άρθρο 136).
- Προβλέπεται από την 1η Ιουνίου 2021 η δυνατότητα κατάθεσης συμπληρωματικού υπομνήματος εντός πέντε (5) ημερών από την κοινοποίηση των απόψεων της αναθέτουσας αρχής για οποιοδήποτε από τα μέρη (άρθρο 136).
- Απαλείφεται από την 1η Ιουνίου 2021 η δυνατότητα συναγωγής τεκμηρίου ομολογίας, όταν τα στοιχεία που αποστέλλονται από την αναθέτουσα αρχή είναι, κατά την κρίση της ΑΕΠΠ, ελλιπή και δεν επαρκούν για τον έλεγχο του βάσιμου των προβαλλομένων αιτιάσεων (άρθρο 136).
- Εισάγεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 η καινοτομία της σώρευσης, σε ενιαίο δικόγραφο της αίτησης αναστολής εκτέλεσης και της αίτησης ακύρωσης κατά των αποφάσεων της ΑΕΠΠ (άρθρο 138).
- Προβλέπεται ρητά ότι από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 δικαίωμα άσκησης του ενιαίου ένδικου βοηθήματος έχει και ο οικονομικός φορέας, του οποίου η προδικαστική προσφυγή έγινε εν μέρει δεκτή (άρθρο 138).
- Οριοθετείται το περιεχόμενο της αίτησης, καθώς από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 περιλαμβάνει μόνο αιτιάσεις που είχαν προταθεί με την προδικαστική προσφυγή ή αφορούν στη διαδικασία ενώπιον της ΑΕΠΠ ή το περιεχόμενο των αποφάσεών της (άρθρο 138).
- Η αναθέτουσα αρχή που ασκεί την αίτηση μπορεί από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 να προβάλει οψιγενείς ισχυρισμούς αναφορικά με τους επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι οποίοι καθιστούν αναγκαία την άμεση ανάθεση της σύμβασης (άρθρο 138).
- Ορίζεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 προθεσμία 10 ημερών άσκησης της αίτησης από την κοινοποίηση ή πλήρη γνώση της απόφασης της ΑΕΠΠ (άρθρο 138).
- Τίθεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 προθεσμία 10 ημερών από την κοινοποίηση της αίτησης της παρ. 1 του άρθρου 366 ν. 4412/2016 και της πράξης ορισμού δικασίμου για την κατάθεση παρέμβασης, για την υποβολή του φακέλου και των απόψεων, καθώς και για την προσκόμιση τυχόν αποδεικτικών στοιχείων (άρθρο 138).
- Προβλέπεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 ότι η εκδίκαση της αίτησης ακύρωσης προσδιορίζεται σε σύντομη δικάσιμο, η οποία δεν απέχει πέραν των 3 μηνών από την κατάθεση της αίτησης, ενώ το διατακτικό της απόφασης εκδίδεται εντός 15 ημερών από τη συζήτηση της αίτησης ή από την προθεσμία για την υποβολή υπομνημάτων (άρθρο 138).
- Προβλέπεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 ότι η προθεσμία άσκησης και η άσκηση της αίτησης της παρ. 1 του άρθρου 366 ν. 4412/2016 κωλύουν την πρόοδο της διαδικασίας ανάθεσης για 15 ημέρες, πλην αν το Δικαστήριο κρίνει διαφορετικά με την απόφαση επί του αιτήματος αναστολής (άρθρο 138).
- Ρυθμίζεται από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 η διαδικασία έκδοσης απόφασης επί του αιτήματος αναστολής, σύμφωνα με την οποία το αρμόδιο Δικαστήριο μπορεί να καλεί τα μέρη σε ακρόαση με κάθε πρόσφορο μέσο και, αφού παρέλθει η de iure αναστολή της διαδικασίας ανάθεσης, αποφαίνεται με συνοπτικά αιτιολογημένη απόφαση, η οποία ισχύει μέχρι την έκδοση απόφασης επί της αίτησης ακύρωσης και μπορεί να ανακαλείται ή να τροποποιείται κατόπιν αίτησης (άρθρο 138).
- Ορίζεται ρητά ότι από την 1η Σεπτεμβρίου 2021 οι προθεσμίες για τις διαφορές του ν. 4412/2016 δεν αναστέλλονται κατά τη διάρκεια των δικαστικών διακοπών (άρθρο 138).